Foto: UN Women/ Anam Abbas. Vrouwen laten een handgemaakt kleed zien die ontworpen is in het door UN Women gecreëerde ‘Peace Café’ in Thatta-Stad, Pakistan. 

Geschreven door Merel Schrikkema

Huizen zijn weggevaagd, oogsten zijn mislukt, en veel mensen hebben slechte toegang tot gezondheidszorg; de overstromingen in Pakistan zorgden voor verwoesting op verschillende vlakken. Zeker op het arme platteland, en zeker voor vrouwen. Het is daarom erg belangrijk om de connectie tussen gender en natuurrampen door klimaatverandering te benadrukken. 

Het genderaspect van natuurrampen wordt vaak onderbelicht. Vrouwen in Pakistan die getroffen zijn door de verschrikkelijke overstromingen van deze zomer ervaren dagelijks de gevolgen van hoe hun gender hun plek in de samenleving beïnvloedt. Vrouwen zijn kwetsbaarder omdat ze vaak niet actief deelnemen in het openbare leven en geen kostwinner zijn. De klimaatcrisis is niet genderneutraal en vergroot de sociale, politieke, en economische problemen in landen die te maken krijgen met de gevolgen van klimaatverandering.[1] Juist hierom is het ontzettend belangrijk om een intersectionele gendergeoriënteerde toe te passen om de gevolgen van dit soort natuurgeweld te duiden.

In het door overstromingen geteisterde Pakistan wordt extra duidelijk hoe genderongelijkheid en klimaatverandering met elkaar zijn verbonden. Zwangere vrouwen hebben bijvoorbeeld nauwelijks toegang tot gezondheidszorg. Zeker vrouwen die op het platteland wonen ondervinden vele problemen door de overstromingen. Omdat het platteland nu erg moeilijk begaanbaar is, is het lastig voor artsen en verpleegkundigen om in deze gebieden zorg te verlenen. Reuters meldt bijvoorbeeld dat veel vrouwen uren moeten reizen per gammele boot om bij een ziekenhuis te komen waar ze veilig kunnen bevallen.[2] Veel vrouwen ondervinden mentale en lichamelijke problemen omdat ze vrezen voor hun eigen leven en het leven van hun ongeboren kind.[3] Voor de overstromingen was het sterftecijfer voor vrouwen tijdens de bevalling al hoog in Pakistan, jaarlijks sterven 186 vrouwen op het kraambed per 100,000 levendgeborenen – maar door de overstromingen stijgt dit cijfer enorm.[4][5] Het bevolkingsfonds van de Verenigde Naties geeft aan dat ongeveer 650.000 zwangere vrouwen geraakt worden door de overstromingen.[6]Sommige van deze vrouwen zullen professionele zorg nodig hebben vanwege complicaties tijdens de bevalling. Hier kunnen veel vrouwen in Pakistan echter geen beroep op doen als gevolg van de overstromingen. Uit onderzoek blijkt dat in de nasleep van natuurrampen vrouwen in het algemeen minder kans hebben op overleving dan mannen omdat ze minder toegang hebben tot verschillende vormen van hulp, zoals gezondheidszorg, vanwege o.a. economische redenen.[7]De beroepsbevolking in Pakistan bestaat voor ongeveer 23 procent uit vrouwen en 85 procent uit mannen.[8] Dit creëert een vicieuze cirkel van kwetsbaarheid voor vrouwen en meisjes.[9]

Niet alleen de gezondheidszorg gaat hard achteruit in het land, ook is er grote schaarste aan menstruatieproducten. UN Women zet zich in om vrouwen in Pakistan te voorzien van maandverband en tampons.[10] Stigma’s rond menstruatie zijn veelvoorkomend in het conservatieve Pakistan. Pakistaanse studentes Anum Khalid en Bushra Mahnoor hebben een onlinebeweging opgezet om menstruatie producten te distribueren genaamd “Mahwari,” wat menstruatie betekent in Urdu.[11] Het idee voor dit initiatief kwam door een gesprek dat Mahnoor had met een vrouw in een door de overstromingen geteisterd gebied. Deze mevrouw gaf aan dat zij en veel andere vrouwen geen toegang hebben tot menstruatieproducten.[12] Sommige vrouwen waren zelfs genoodzaakt om bladeren te gebruiken.[13] Het is daarom van groot belang dat vrouwen en meisjes toegang hebben tot maandverband en tampons, niet alleen voor hun persoonlijke veiligheid maar ook voor het behoud van hun waardigheid.

Bovendien zijn weinig vrouwen financieel onafhankelijk in Pakistan. Zelfs wanneer vrouwen dit zijn, raken de overstromingen hen hard. Een voorbeeld van een financieel onafhankelijke vrouw is Kavita (haar naam is om privacy redenen gefingeerd). Kavita is Hindoe, een minderheidsgroep in Pakistan, en woont in een van de armste districten van het land genaamd Khairpur.[14] Hindoes in Pakistan worstelen niet alleen met discriminatie, ook armoede onder deze bevolkingsgroep is groot. Voordat de allesverwoestende overstromingen haar leefgebied teisterden verdiende ze haar eigen geld door middel van naai- en borduurwerk en het verkopen van zelfgemaakte producten van gedroogde palmbladeren.  “Het water heeft alles weggevaagd waar ik zo hard voor gewerkt heb met mijn eigen handen. Ik heb wat geld geleend van klanten die ik nu moet terugbetalen,” aldus Kavita aan UN Women.[15]

Kavita heeft, net als veel andere mensen in Pakistan, haar bronnen van inkomsten verloren en komt nu amper rond. Gemarginaliseerde vrouwen en meisjes in het bijzonder ondervinden grote moeilijkheden om toegang te krijgen tot humanitaire hulp, adequate schuilplekken, en sanitaire producten.[16] De intersectie van verschillende aspecten van iemands persoon, zoals huidskleur, gender en geloof hebben enorme invloed op hoe sterk iemand geraakt wordt door de gevolgen van natuurrampen door klimaatverandering.

Door de overstromingen is verblijf in een noodkamp vaak de enige optie voor de Pakistaanse bevolking als hun huis verwoest is, en dit is voor vrouwen en meisjes vaak onveilig. Natuurgeweld door klimaatverandering zorgt er voor dat bestaande conflicten in landen exacerberen. Hierdoor zijn vrouwen en meisjes kwetsbaarder voor gendergerelateerdgeweld in verschillende vormen, zoals seksueel geweld en mensenhandel.[17] Vrouwen moeten bijvoorbeeld hun behoeften doen in de openlucht, en zijn bang om verkracht te worden als ze zich alleen buiten begeven. Zo gaf een vrouw in een interview met France 24 aan dat de vrouwen in het noodkamp kinderen en jonge vrouwen niet op pad sturen om hulpgoederen te verzamelen uit angst voor ontvoering.[18] Verder meldde ze dat er recent nog iemand ontvoerd is vanuit het kamp.[19] Vrouwen en meisjes zijn dus erg kwetsbaar in noodkampen; er is weinig toezicht en mensen hebben geen privacy. Vrouwen geven bijvoorbeeld aan dat mannen regelmatig in hun tenten kijken.[20] Tijdens hun verblijf in een noodkamp voelen veel vrouwen in Pakistan zich dus erg onveilig, terwijl ze na een vreselijke natuurramp juist behoefte hebben aan en recht hebben op veiligheid.

Deze casestudy in Pakistan laat zien waarom het zo belangrijk is dat er meer aandacht komt voor het genderaspect van natuurrampen en het bestrijden van klimaatverandering. De intersectionaliteit van verschillende onderdelen van iemands persoon zoals gender, huidskleur, sociale status en geloofsovertuiging beïnvloeden iemands plek in de samenleving en dus ook in welke mate ze de gevolgen van rampen ondervinden. Hevige natuurverschijnselen komen door klimaatverandering voor iedereen op steeds grotere schaal voor. Om vrouwenrechten te bevorderen is het belangrijk om aandacht te besteden aan het leed van vrouwen in bijvoorbeeld Pakistan, en de gendergerelateerde problemen die door dit soort rampen extra zichtbaar worden. Want wanneer gemarginaliseerde vrouwen de hulp krijgen die ze nodig hebben en verdienen wordt de wereld inclusiever voor iedereen.

Mensen in Pakistan ondervinden nog steeds dagelijks de gevolgen van de overstromingen, en vrouwen worden op vele vlakken nog harder geraakt. Wil jij iets doen voor deze vrouwen? Doneer dan aan het UN Women Trust Fund to End Violence Against Women: https://www.unwomen.nl/doneer/.

In dit artikel vind je een voorbeeld van het werk dat het UN Trust Fund verricht in Pakistan: https://www.unwomen.org/en/news-stories/feature-story/2022/11/stepping-up-for-women-and-girls-during-the-flood-crisis-in-pakistan.


[1] Explainer: How gender inequality and climate change are interconnectedUN Women.

[2] Syed Raza Hassan, Women stranded in Pakistan floods take risky trips to give birthReuters.

[3] Ibid.

[4] Ibid.

[5] Pakistan: 2019 Maternal Mortality Survey Summary Report,  pagina 12.

[6] Women and girls bearing the brunt of the Pakistan Monsoon FloodsUNFPA Pakistan.

[7] Nellemann, C., Verma, R., and Hislop, L. (eds), Women at the frontline of climate change:  Gender risks and hopes. A Rapid Response Assessment, pagina 5.

[8] Economic Empowerment and Sustainable LivelihoodUN Women Asia and the Pacific.

[9] Explainer: How gender inequality and climate change are interconnectedUN Women.

[10] UN Women puts women and girls at the heart of flood response in PakistanUN Women Asia and the Pacific.

[11] Nick Logan, Women and girls in flood-stricken Pakistan need menstrual products. These women are trying to helpCBC. 

[12] Ibid.

[13] Ibid.

[14] Kapil Dev en Erum Fareed, Ensuring no one is left behind” in Pakistan’s flood responseUN Women Asia and the Pacific.

[15] Ibid.

[16] Ibid.

[17] Explainer: How gender inequality and climate change are interconnectedUN Women.

[18] Women left especially vulnerable after flooding in PakistanFrance 24 English.

[19] Ibid.

[20] Ibid.